ایل بهمئی از ایلات جهار لنگ بختیاری میباشند که در شهرستان دیشموک و لیکک (کهگیلویه و بویر احمد) و در رامهرمز و باغملک،جایزان. امیدیه و بهبهان و تشان(خوزستان) زندگی میکنند. اکثریت این مناطق را بهمئیها تشکیل میدهند اما در کنار آنها طوایف دیگری هم وجود دارند که البته به نسبت بهمئیها در اقلیت هستند. برای نمونه طوایف ساکن در بخش دیشموک به سه دسته تقسیم میشوند که عبارتند از:
بهمئیها، سادات، طیبیها و که در این بین، بهمئیها بیش از ۹۷ درصد از جمعیت این بخش را به خود اختصاص دادهاند.
-
- بهمئی ها: به دو شاخه اصلی احمدیل و مهمدیل تقسیم می شوند. خانها، عالی محمد، بلواسی" علاء الدین، کمایی، محمد موسی، نری میسا و نوروزی که محل زندگی و تقسیمات فرعی آنها به شرح زیر میباشد:
-
-
- خان ها: در شهر دیشموک و حومه آن یعنی گراب ساکنند. مرکز خاننشین اصلی ایل بهمئی دیشموک بوده که دارای قلعه بزرگ و مستحکم بوده و در دو سفرنامه ویلسن ولایاراد به این قلعه اشاره شده است خوانین این منطقه از نسل خلیل خان و جعفر خان میباشند که خانواده نیکبخت و رزمجو اکنون بازمانده این خاندان هستند.
- عالی محمد (عالی ممد) شامل تیرههای زیر میباشد.
-
- علی خان: محل سکونت آنها دره گرو و مورخانی میباشد.
- صالح: محل سکونت آنها ده قاضی و باغ کلک میباشد.
- محمد جعفر: محل سکونت آنها دره گرو و مورخانی میباشد.
- ملا طاهر: در سربیشه، مله طاویس و مله گوراب زندگی میکنند.
.. *بلواسی:ابولفارس. ابلعباس. ارمش. لیکک.. ده صفر. هستد
-
-
- علاء الدینی ها: دلی، سرگچ، سردو، سرهنگ، سرپر نعمت الهی، رود ایوک و رود سمه محل سکونت آنهاست.
- کمایی ها: محل سکونت آنها دره دهاب، امیر آباد و تلخاب میباشد.
- محمد موسی: دهنو، دره گرو و سربیشه محل سکونت آنهاست.
- نریمیسا: سرغل، دشتک، موردراز و دیشموک محل سکونت آنهاست.
- نوروزی ها: به سه تیره عمده یعنی شیخ حسن، ملک و مرو تقسیم میشوند.
-
- تیره شیخ حسن: در دیشموک، دشتک، لیراب، چندار، ریزک، رخ رش، تنگ تی و تنگ سوخته زندگی میکنند.
- تیره مرو: ده احمد، بردله و ده تل محل زندگی آنهاست.
- تیره ملک: محل سکونت انها شهولی، شهسواری و ریزک است.
-
- سادات: شامل، سادات منیزوری، سادات عباسی، درویشها، سادات میرسالاری و سادات شاه غالب میباشد..
-
- سادات منیزوری: سادات منیزوری (منگزوری): عموماً در شهرستان بهمئی زندگی میکنند اما تعدادی از آنان در شهرستانهای اهواز، بهبهان، امیدیه، ایذه و باغملک و همچنین یاسوج سکنی گزیدهاند. سادات منیزوری ساداتی با غیرت و مردم دار هستند و با پاکی و بی آلایشی خود سبب هرچه نزدیکتر شدن مردم شهرستان بهمئی به آنها شدهاند. از میان سادات منیزوری خانوادههای الهی، حصار و چامی نژاد بیشتر از دیگران به مردم نزدیک بوده و پستهای مهمی را در شهرستان بهمئی، بهبهان، اهواز و ایذه بر عهده داشته و دارند. که از آن میان میتوان به: ریاست شورای اسلامی شهر لیکک در دور دوم انتخابات (آقای حاج الهی)، ریاست ادارهٔ آموزش و پرورش شهرستان بهمئی (آقای حصار)، ریاست اداره آموزش و پرورش شهرستان ایذه و.... را نام برد.
- سادات عباسی: در دیشموک و امیر آباد و سادات میرسالاری در فارتق ساکنند.
- درویش ها: در گراب و تنگ گوردالو ساکنند.
- سادات شاه: در سیلاب و کلوار زندگی میکنند.
-
- طیبی ها: بخش اندکی از طیبیها در شهر دیشموک زندگی میکنند. و مابقی آنها در بخشی دیگر بنام چاروسا به مرکزیت قلعه رئیسی مستقرند.
ایل بهمئی در طول تاریخچهاش به جز ۱ بار همیشه پیروز بوده لازم به ذکر است طایفهٔ بیژنی از ۹ تیره تشکیل شده که از این میان تاکایدی بزرگتر است و تاکایدیها به ۴ خاندان اصلی و خود خاندان تاکایدی تقسیم میشوند عبارتاند از: تاکایدی، شهروئی، ناصرپور،احمدی . بهمنی.تیره ی بری (بریشه ) هم از تاکایدی ها میباشند.
از بزرگترین طوایف بهمئی محسوب میشوند که در میان مردم بهمئی به زیرکی و زکاوت معروفند.
طایفه جلالی هم یکی بزرگترین طوایف بهمئی میباشد که به چندین تیره تقسم میشود.
•آثار فرهنگی و باستانی (گردشگری) بهمئی: آثار تنگ کپ در ممبی، امام زاده سید اسداله و سید ابراهیم، امام زاده بابا احمد، امام زاده غازی محمود، امام زاده بی بی زینب، امام زاده امیرالمومنین، امام زاده سیاه شیر یا سید عبدالصالح، روستای تاریخی کارند، سنگ نوشتههای تنگ سروک، قلعه نادر یا الناظر، مقبره بابا پیر، مقبره شاه زیار، مقبره بنه پیر، نقش برجسته ایلیمایی،
منابع
- خسروی، عبدالعلی. فرهنگ بختیاری. تهران، ۱۳۶۸
- نجمالملک، عبدالغفار. سفرنامهٔ خوزستان. تهران، ۱۳۴۱
- حمدالله مستوفی. تاریخ گزیده. تهران، ۱۳۳۹